Uzun Bir Aradan Sonra

Uzunca bir süre ara verdiğim kitap çıkarma yolculuğuma 2024 yılı itibarı ile devam ediyorum. Bu yıl bir şiir kitabı; bir de “düşünce günlüğü” tarzında deneme kitabı edebiyat dünyasına katılıyor. Böylelikle “Rana İslam Değirmenci” külliyatı 8. ve 9. telif eserine ulaşıyor.

2011 yılından bu tarafa görünür yani basılı kitaplarımın çıkış serüvenlerini takip edenler iyi bilir: Bendeniz öncelikle uzunca bir süre yazarım. Bu yazdıklarım bazen sadece kendimin okuduğu günlüklerde, bazen yazarprojerana ismi ile edebiyat, proje ve eğitim etkinliklerimi yansıtmaya gayret ederek şiir, yazı parçacıklarımı not ettiğim facesayfamda, bazen bir dergide, bazen bir proje raporunda, bazen de bir blog, bir gazetedeki köşemde birikiyor. “Birikirken” bazı “özel başlıklar” altında kendiliğinden kümeleniyor. Ve “an” geldiğinde bu kümelerden hangisi gün yüzüne çıkmak istiyorsa (ya da gün yüzüne çıkma hakkına erebildiği anı yakaladığında) kitaplaşıyor.

En son kitabım (yedinci telif eserim “İnsanın Yazısı Edebiyat” Edebiyat- Referans kitabım) 2020’de çıktı. Ama ondan evvel adı konmuş hatta tasarısı bitmiş kitaplarım olduğu gibi 2011’lerden beri kitap ismi konmuş ve hâlâ içeriği yazılan / tasarlanan kitaplarım da var. Örneğin “Esma ve Necm” romanım 2016’da bitti ama sekiz yıldır üstünde çalışmalar yapıyorum ve yayınlanması için en uygun anı kolluyorum. Tasarı kitaplar da var henüz bitmeyen: “İçimdeki Şehir” (yaz yaz bitmeyen bir hatıra / gezi yazısı formu), “Yürekleri Gül Oya” (yaz yaz bitmeyen kadın portreleri), “Hayalden Önce Hayalden Öte” (daima bu başlık altına eklenen şiirler, şiirler, şiirler), “İnsan Noktası” (bu başlıkta yayınlanmış ya da ajandamda kalmış yüzlerce eğitim, proje, yöneticilik ve insana dair nesir ya da mazmun denemeler, makaleler, raporlar), “Gülşende” (kadim bir hikaye peşinde ve elbette kendi orijinal, gizemli hikayesinin/ hikaye etmesinin ardından kendi yolu ve diliyle koşan novala…)

Bu yıl çıkacak iki kitabım da en az on on iki yıldır sancı içinde kıvranan ve an be an, gün be gün heybesine dolan yazıların “artık doğmalıyım” heyecanı ile edebiyat dünyasına “merhaba” diyen yazı birikimimden:

Birincisi “Elif Bezeli Kitap”… Bir şiir kitabı. Ben ona “Tasavvuf Rüzgârı” alt başlığını verdim ama sohbetlerimdeki söyleyişi(m) ile o aslında, tasavvuf kokan şiirler. Neden böyle tanımladığımı anlamak için lütfen 2011’de çıkan ilk şiir kitabıma (El Yüreği Tutubca), aynı demde doğan “Oyma Sandığımda Saklı” renklerim isimli hikaye kitabıma; 2013’te (aynı yıl doğan) “Pencereye Vurdu Tan” isimli ikinci şiir kitabımla “Nâr-ı Beyza 1” Hayata Dair Denemelerimle “Nar-ı Beyza 2Ağacın Sabrı-(2015)” isimli kitaplarıma ayrı ayrı ya da “bir külliyat” olarak topyekûn bakınız.

İkinci kitap “Bir’ce Seyyah” ismini taşıyan “düşünce günlüğü”. Bu kitap aslında “bir günlük” gibi kullandığım face yazılarımdan ( 2015- 2016 yılları içindeki) bir kesit. Ama kesit öyle denk geldi ki bu dönemi kapsayan ve bu dönemde yazılan çoğu ( tam ve bir parçacık halinde) düz yazı ve şiirlerim “insan”ı anlatan ve “insan”ı anlamaya uğraşan “tefekkür” tespitleri ve teşhisleri ile dolu. Tabii Bir’ce Seyyah dersek “bu tefekkür yolculuğunda” insanın kendini ve insanlığı bilme çabasını anlatmaya uğraştığımızı anlamanız güç olmayacaktır. Yine anlaşmışsınızdır ki gerek Elif Bezeli Kitap ve gerekse Bir’ce Seyyah ismleri bu isimde doğan kitaplarından çok önce doğan ve “tanınan” isimler.

En geç mart ya da nisan aylarında raflarda yerini alacak sözünü ettiğim bu iki kitap. Kitapları okuyunca kitapların “insan noktası”nda ne kadar yeni, ne kadar güncel ve ne kadar bizden insanı anlattığını görecek, kuvvetle muhtemel ki şaşıracaksınız. Doğaldır ki yazarın her düşüncesine katılmak ya da her hissinin aynısını hissetmek durumunda değildir hiçbir okuyucu. Fakat -diğer kitapları gibi hem birbirinden tam bağımsız ve hem de birbirine organik bağlı- kitapların yazarı şunu iddia ediyor ki gerek şiir ve gerekse günlük/ deneme kitabı her okuyucuyu kesinlikle düşündürecek ve mutlaka hislendirecek. Kitapların ve yazarlarının istediği de sadece bu değil midir zaten: “İnsanlar, “insan ve hayat” adına -bu çağda da- capcanlı ve taptaze düşünsün ve duygulansın. (Yazarın neden “bunları dilediğini” kitapları okuyanlar çok iyi göreceklerdir.)

Kitaplar çıktıktan sonra bu kitapları okuyan her okuyucunun kitaplar ve kitaplarda sözü edilen “an”lar hakkında izlenim, tespit ve görüşlerini “Yazar”dan daha çok “Elif Bezeli Kitap” ve “Bir’ce Seyyah” öğrenmek ister. Bunu bilesin ey okuyucu! İlgin için şimdiden teşekkür ederim.

Not: 1. Kitapların çıkış zamanını yazarın face sayfasından takip edebilirsiniz. (Rana İslam Değirmenci)

2. Ayrıca 2023 yılı için ranaislamdegirmenci.wordpress.com sayfamın çok ilgi gördüğünü; Türkiye, Amerika ve Azerbaycan’dan birçok takipçisi bulunduğunu öğrenmiş bulunuyorum. Tüm takipçi ve okuyucularıma çok teşekkür ederim. En yakın vakitte dertleşmek üzere “hoşça” kalın…

Rânâ İSLÂM DEĞİRMENCİ

YAZAR KİMDİR, KİM DEĞİLDİR

Rana İSLAM DEĞİRMENCİ

‘Yazarlık’ bir bütündür: Edep, şahsiyet, birikim, yürek, alın teri, gayret, özgünlük, hürlük, muhabbet, farkındalık, hayat düsturu, gönle girmek, yürekle okunmak gerektirir…Yani sırf sayfa istifleyip kitaba dönüştürmek hatta sadece insan ilişkisi becerisi ile bir yazar birliği, derneği, platformuna postu sermek, pazarlama teknikleri ile kitabını (ve / veya kendini) çok satmakla ‘yazar’lık vasfı kazanılmıyor.

Malesef ülkemizde bu anlattığımız yöntemler yazarlık için yeterli ya da ön şart imiş gibi algılanılsa da aslında ‘yazar’lık yazıya akseden, aksettirilen hayat(lar)a, yüreklere yüreklice dokunabilen bir hayat tarzıdır. ‘Yazı’ yolu ile hayatı yürekten anlamak ve hiç bıkmadan, hiç pır pır beklemeden bir ömür anlatmaktır, yazarlık. Elbet, bu yola talip olanların ‘yazar olma bütünlüğünü’ hiç kaybetmemeleri gerekir.

‘Yazarlık’ payesi öylesi hassas bir yolda yürümeyi gerektirir ki bir gün, bir an yazarlığı, ünü, şöhreti yakalayabildiğiniz gibi ‘bütünün parçalarından birini’ bir gün ve ansızın -fark ederek / fark etmeyerek- kaybettiğinizde, yok saydığınızda yazan olabilirsiniz / kalabilirsiniz fakat -ortada bir isminiz, onlarca kitabınız dolaşsa bile ki derneklere, sahnelere doluşanların birçoğunun doğru dürüst tek bir kitabı dahi yoktur- Edip / Yazar olmaktan çok uzağa düşebilirsiniz… Ve daha acısı, isminiz sizin sandığınızın tam aksi istikamette anılabilir.

Yazan ve okuyan yüreklilerin bu fotoğrafı iyi okuması, değerlendirmesi gerek… Hakiki Yazarların, hakiki okuyuculardan (hakiki kitap ve hakiki hayat okuyucularından) bir ömür vakarla taşınabilecek ‘Yazarlık’ payesini alabilmesi dileğimle.

Bundan ötesi abesle iştigal…

EDEBİYYAT İDEYA DEYİL , HEYAT DUYĞUSUDUR – Hikmet MELİKZADE

-İNSANIN YAZISI EDEBİYAT Kitabı için FELSEFÎ açıdan KRİTİK 1- BAKÜ

Hikmət Məlikzadə,

Şair-publisist, Prezident mükafatçısı

Ədəbiyyat ideya deyil, həyat duyğusudur…

(Birinci yazı)

Əgər (milyon illərdir) cə­miy­yət­lərin təsisatlarını ideyalar təşkil edirsə, düşünməliyik ki, insan özü də bir ideyadır və onun zahiri qatı xırda məsamələrdən ibarətdir…

İnsan ideya və özü ilə müttəfiq olduğu üçün öz həyat normalarını başqa bir təmasla təmin etmək zorundadır. Bu mənada o, özünün özü ilə inikasını mütləq bilir və öz həyat obrazını (yalnız) ədəbiyyatda tapır. Ədəbiyyat isə ideya deyil, bir həyat duyğusudur…

Türkiyənin paytaxtı Ankara şəhərində yaşayan müəllim (öyrətmən), pedaqoq Rəna İslam Dəyirmançının «İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabının da başlıca qayəsi bu zəruri faktlardır. Bu irihəcmli unikal kitabın əsas hədəfində bir məqsəd var: İnsan yazıdır, taledir, ədəbiyyatdır, bir növ, həyat xəritəsidir və Rəna xanıma görə, insan bir yolçudur, onun həyat yazısı ədəbiyyatın içindədir… Əgər o, həyatı obrazlı (bir) yazı qədər xarakterizə edə bilərsə, ədəbiyyat onun daxili rahatlığına çevrilər…

Bizim zənnimizcə, fiziki və maddi cəhətcə möhkəm olması in­sa­nın müstəqil qərarlar verməsinə aşkar zəmin doğurur. Bu zaman isə nəfsi istək «Mən» iddiasını qa­bardır. «Mən»in zahir olduğu vücudda nə yazı, nə ədəbiyyat heç bir məsamə tapmır. Qısası, ədəbiyyat yazısı olmayan insanın özgə səadətinə zor etmək iştahı çoxalır. Bu da cəmiyyətin düşünmək tərzini başqalaşdırır… 

Fəlsəfədə insan sosial mahiyyət daşıyır; bu mahiyyətə vara bilməyəndə mühitin təsiri ilə səmtini dəyişir. Rəna xanımın kitabında isə belələri ədəbiyyat olmaqdan məhrumdurlar. Bəlkə də buna görə bir sıra cəmiyyətlərdə insanların vətəndaş səviyyəsi emosional səviyyəsin­dən aşağıdır, əqli inkişaf sür­ət­dən qalır. Yəni, insan öz içindən çıxıb həyata, oradan da ədəbiyyata nüfuz etməyəndə, onun iradəsi də zəifləyir, gücü də.

«İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabının süjet xətti, ədəbi konsepsiyası ümumi halda insanı sevə bilməkdir. Daha doğrusu, necə sevə bilməkdir. Rəna xanım bu effektiv mənanı hər kəsin anlaya biləcəyi, həm də anlamayacağı tərzdə cilalayıb, fərqində olduğu müdhiş təfərrüatı bir süjet kimi verib. Anlayan üçün bu kitab bir həyat yolu, bir tale yazısı, anlamayan üçün isə sonradan (anlamağa çalışmadığı üçün) peşiman olacağı bir əlçatmazlıqdır. 

Böyük Mövlanə Ruminin təbirincə, «sevgi və kimsənin halına acı­ma insanlıq vəsfidir; hiddət və şəhvət isə heyvanlıq». Əgər cəmiyyətlər anlasaydı ki, sevgi – birinin digərinə sə­mi­mi rəğbəti insanlıq vəsfidir, insanın başa düşdüyü tərz de­yil, o zaman əməlini ehtirasdan doğan çirkin niyyətlərə yö­­nəltməzdi. Bu nöqteyi-nəzərdən, Rəna xanım insanın (kütlənin) ədəbiyyatın içində tərpənişini vacib sayır.

Kitabı oxuduqca (həmçinin) anlayırıq ki, insanın nəfsini heç bir qanun tənzimləyə bilməz. İstər hissi qav­rayış, istərsə də intellektual dərketmə onun dəyişkən xarakterli olduğunu təsdiqləyir. Dəyişkən insanın ruhunda ədəbiyyat yazı kimi təcəlla etməz. O, sadəcə qəfil bir təkamülə uğramaq məcburiyyətində qalar.

«İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabında ədəbi zərurət bir neçə qütblüdür. Biz hadisələrin üst qatından bu tezliyi bir neçə rakursda görürük: Birincisi, Rəna xanım təkamül prosesini in­san həyatında daim baş verən proses hesab edir, həm də vurğulayır ki, bu me­xa­nizm fərdlərin sosial həyatında fiziki imkanları azaldır və bu, mənfiyə doğru azalma ilə müşayiət olunduğu üçün böyük fa­ci­ələ­rə zəmin yaradır; ikincisi, adıçəkilən kitabda in­sa­nın (bir fərd olaraq) sosial nöqsanları onun qarşısıalınmaz bioloji key­fiy­yət­ləri ilə izah edilir; Üçüncüsü, Rəna xanım adıçəkilən kitabında insanın xassə və hərəkətlərinin (sosial keçiddə) bir ne­çə məsaməli olduğunun fərqinə varır və aşkar təlqin edir ki, bioloji cəhətdən özünə (Yer qatına) məxsus in­san ruhi cəhətdən Allaha məxsusdur. Ancaq nə üçünsə bu, yazısı ədəbiyyat olmayan insanın düşüncələrində (milyon illərdir) şübhə lə təzahür edir və s.

Səmimi deyək ki, kitab (bütün təfsilat və təfərrüatları ilə) oxucuya acı həqiqətlər, real təsvirlər və çoxumuzun fərqinə vara bilmədiyimiz imkanlar barədə tutarlı tövsiyyələr verir. Biz (oxucu olaraq) burada yazılanları sinəsindən düşmən gülləsi dəymiş əsgər iniltisi, yaxud da zəfər çalmış hünərvər bir ordunun qələbə çığırtısı kimi qavrayır, o ruhda Rəna xanımın fikirlərinə şərik çıxırıq. Bu zaman az da olsa, anlayırıq ki, dünya düzəni əsrlərin sınağından çıxmış həqiqətlərin ni­zamı ilə pərvəriş tapır, ağıllı başlar gerçəyi daha dürüst qavrayır, zorla ağlın mübarizəsi bu dürüstlükdən aşağı qata enir… Açığı, insan bir ədəbiyyat yazısı olduğunu anladığı an dərk edəcək ki, ağıl (hansı səbəbə) zaman-zaman hissi idrakda zordan ucada olub…

Rəna xanım insanın ruh və bədəndə necə təcəlla etməsinə də (bir neçə yazısında) sətiraltı aydınlıq gətirir. Vurğulayır ki, insan sadəcə, bir özünüdərk məqamıdır, onun həyat məntiqi torpaqla təmasdır. Fəqət, bəzi adamlar insanı Allahla eyniləşdirib, onun bir Ali Varlıq olduğuna inanıblar… Unudublar ki, yazısı ədəbiyyat olmayanın həyatı bir heç olar.

Biz də bilirik ki, antik dövrdə çoxları Zevsə, Apollona, Afroditaya Al­lah deyiblər. Bu, bütəsitayiş yaratmaqla, həm də ifrat alu­də­çiliyə maraq artırıb. Elə hürufi təlimində də insan Allah hesab edilib. Fərq odur ki, hürufiçilikdə insanın insana səcdəsi mütləq tələb ki­mi məna kəsb edib. Rəna xanımın «İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabı səcdəgahın tək bir Allah olduğu qənaəti ilə bütün yanlış təfsilatlara nöqtə qoyur…

 Biz «İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabını böyük coşqu və maraqla oxuduq, açığı, (müəyyən qədər) təəccübləndik; o mənada ki, Rəna xanım insanı fəlsəfi qatlara çıxarıb, onun həyat normalarını ruhi təsvirə çəkib. Həm də onu sosial fərd kimi cilalayıb, onun rəngini, surətini, məqsəd və məramını Adəmdən gələn yəqinliklə açıb. Belə deyək, bəşəriyyət üçün bir özünüdərk ideologiyası cızıb… Necə ki, məşhur bir insanın həyat tezisində yazılıb: «Aclıq və sə­­falət səbəbi ilə (məcburən) dükandan bir çörək oğur­la­dım, mənə altı ay həbs cəzası, sonra da altı ay havayı çö­rək verdilər…». Bu tezis, əslində, (Rəna xanımın düşündüyü kimi) bir cəmiyyət idee­olo­gi­ya­sı­dır – sərt bir mükalimədir. Yəni, belə anlaşılır ki, qanunlar yazılı halda mü­ti, yazılmamış halda müfəssəl, insan nəfsi mənada məğlub, yazı, ədəbiyyat olduğu təqdirdə qalibdir… Bu anlamda «İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabı bizə göstərir ki, əgər vicdan ən çox yazılmamış qa­­nunlarda bərqərardırsa, onda cəmiyyətlərin hazırkı düzə­ni Allaha sığınanlar üçün keçərsizdir… Çünki «sevgi», «istək» metodoloji yanaşmadır, insana şü­u­run alt və üst qatlarına çıxa bilmək gücü verir. İnsan bu məqamı bir ədəbiyyat kimi beyinə yükləsə, fikri qabarma mü­rək­kəb sistem yaradar, bu sistemin metodoloji dəyəri İlahi his­siyyat olar, dar düşüncəyə malik olanlar bu­nu real, konkret məqsəd kimi şərh edərlər və s.

«İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabı (oxucuya) sevgini İlahi hiss və həyati predmet kimi (həm unikal, həm də universal miqyasda) görə (duya, qavraya) bilmək iqtidarı verir. Bu da təbii ki, insandan dərin düşüncə tələb edir. Bu­nu bütün hallarda, elə «İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabı vasitəsilə də mexaniki olaraq isbatlaya bilərik.

Rəna xanımın kitabı insan və həyatla bağlı çox şeyə diqqət çəkir. Məsələn, kitabı oxuduqca, anlayırıq ki, insanla zaman arasındakı müstəvidən ilk əvvəl vaxt ke­çir… Bəlkə də buna görə XII əsrdə Həmədanda yaşamış şairimiz Eynəl­hüz­zat yazıb: “Ağ günü qaraldan və qara saçı ağardan vaxtdır.” Müd­riklərimizdən də kimsə deyib: “Düzgün dərk etmə­diyi­miz üçün bəzən deyirik – vaxt keçir; əslində, vaxt durur, ke­çən bizik.” Vaxtı dəqiq xarakterizə edə bildiyi üçün Rəna xanım adıçəkilən kitabında insanın özü və ətrafdakılarla rabitəsini həyatın əsas is­ti­qaməti hesab edir. Bildirir ki, sevgidə bu əlaqəni ədəbiyyat qurur. Ədəbiyyat da ruhi, mənəvi təkamül üçün rəm­zi açardır. O, insanlara təslimçilik ruhu aşı­lamır. Əksinə, onlara zehni düşüncəni necə islah et­mə­yin yolunu açır. İnsan ədəbiyyatın fövqü, ədəbiyyat insanın yazısına çevriləndə aradakı fitrət və mərhəmət hissi mülayim bir en­mədə hadisələri qabaqlayır. Ədəbiyyat insanı müti durumdan çıxarır, insan fərd olaraq vahid bir etiqada üz tutur. Çünki bu zaman onun öz “mə­n”i ilə ikili həyatını təkcə gözəllik deyil, həm də qarşı­lıq­lı anlaşma, ruhi kamillik və təmiz əxlaq tamamlayır.

“Avesta”da xoşbəxtlik ən yüksək nemətlə eyni­ləş­di­ri­lir. Sokrata görə, həyatın mənası xoşbəxtlikdir. Xoşbəxtlik hər şeydən əvvəl mənəvi-əxlaqi cəhətdən tək­milləş­məkdir. Dini-əxlaqi təlim olan daosizmdə xoş­bəxt­lik insanların təbii həyat prinsipləri ilə əlaqələndirilir. “İn­san xoşbəxt olmağa borcludur. Əgər o, xoşbəxt deyilsə, bun­da özü günahkardır…” L.Tolstoy bu qənaətdədir. Se­ne­ka həzzi, nəşəni deyil, fəzilətli işlər görməyi xoşbəxtliyin va­cib şərti hesab edib. Onun fikrincə, uzun ömür o ömür­dür ki, yaxşı əməllərlə doludur. Sokrat deyib: “Özünü dərk et.” İnsan o halda özünü dərk edə bilər ki, ədəbiyyat onun yazısı olsun. İnsanlar xəstə təxəyyüllü olanda onların radikal möv­qe­ləri aşkara çıxır, ədəbiyyat, yazı olmaqdan uzaqlaşırlar. Azğınlıq girdabı onları öz kürkünün için­də boğur. Nəticədə, qan tökülür, ölkələr silkələnir. Hansı ki, ədəbiyyat olmağı bacarsalar, bütün mənalarda rahatlıq taparlar. Necə ki, Rəna xanım bu irihəcmli kitabında deyir: «Məqsədin meyarı hasiletmədi, fikrin zərurəti məqsədə çatmaq. Cahan bu iki sistemin ortasında vulkan sıçradır». Biz də, eynən bu cür düşünüb uzaq və yaxın səmtlərə boylanırıq, fəqət çox vaxt Kainatın adam (Adəm) yaşayan səmtində insan görmürük.

Zənnimizcə, ağıllı adam özünü keçmişin küləyi ilə sovrulan həqiqətlərə deyil, real düşüncələrə həsr edir. Real düşüncə də real təhlükədi. Elə məqam var ki, ağa qara deməlisən. Dünya bu prinsip üzərində bərqərardı… Rəna xanımın «İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabı bizə bu dolaşıq vadidən necə keçə bilmək şansı verir. Oxusaq, anlayıb dərk etsək, görərik ki, Adəmin yaşadığı cəmiyyət nəfsi asılılığın məfkurəsidir. Bu, müəyyən mənada qarışıq səbəblərdən asılı olaraq tarix boyu fikirləri çaşdırıb, əxlaqları pozub, zövqləri korlayıb. Nəticədə, şeytan Mütləq Vücudla Adəm arasında belə demək mümkünsə, keçilməz sərhəd qurub…

«İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabını oxuduqca düşünürük: cəmiyyətlərin əhatə dairəsi, şəkil və texnika xüsusiyyətləri çox dəyişib. Adamın tək və ya cəm halda həyəcan keçirməsi onun iştirakçısı olduğu hadisələr fonunda baş verir. Adamın nəfsi ilə ehtirası arasında mövcud olan həyat elementləri elə qovuşuq şəkildədir ki, onun kim və nəçi olduğunu müəyyən etmək çətinlik törədir. Bu barədə hələlik konkret ictimai fikir-meyar olmadığından ayrı-ayrı dinçilər, müxtəlif təriqət adamları, hətta ateistlər (Allahsızlar) belə, Tanrı-adam münasibətlərində yüz cür yozum edib, həyatın ilk andan dramatik olduğunu əsaslandır­mağa çalışıblar. Belələri həyati aspektdə dramatik ünsürləri qabartmaqla öz qənaətlərinin doğruluğunu sübut etməyə səy göstəriblər…

Adəm zülmün içində öz kədərinə (məğlubiyyətinə) qapanıb qalmır. Bəlkə də ictimai ideya və hissi məfkurələr onu dövrün tələbinə uyğun yetişdirmədiyindən o, ilk və son səhvə yol verdi. Şeytanın həyat möv­qeyi Adəm və Həvvada həmişə fəal mövqe kimi diqqət çəkib. İlkin mərhələlərdə şeytana qarşı çıxa bilməmək səbəbindəndir ki, sonrakı dövrlərdə insanların rəzalətdən yaxa qurtarmasına zəmin yaratmaq mümkünsüzdür.

Bütün bunlar konflikt yaradan ədəbi və ictimai resursdur, mütləq mənada qlobalizm prinsipidir… Bəlkə də ən çox bu rakurslara görə Rəna xanımın kitabında konflikt bir ideyadır və bu, insanın yazısı fonunda ədəbiyyata ünvan tapır.

Rəna xanımın kitabı diqtə edir ki, adam uçurum qarşısında dayandığını dərk etsin, öz məhvərindən çıxmış dünyanı məhvərinə qaytarsın. Təəssüf ki, dünyada hökmran olan şeytani hissiyyat hakim mövqe tutan nikbinlik və mübarizliyə güc gəlməkdə israrlıdır. 

Gözəlliyin kamalını yalnız kamil adamlar başa düşər. Əsrarəngiz təbiət gözəllikləri ilə məkan gözəlliyi üzvi, əbədi bir vəhdətdə dərk edilir. Bu vəhdət pozularsa, ümumən gözəllik qanunları pozular və nəticədə nə təibət kamil gözəlliyə qovuşar, nə məkan. Şübhə yoxdur ki, bu üzvi vəhdəti eyni zamanda məna gözəlliyi, məzmun dərinliyi tamamlayır, bu tamlıqdan bəşəri harmoniya yaranır. Heç bir şübhə yoxdur ki, Rəna xanım Dəyirmançının «İnsanın yazısı – ədəbiyyat» kitabının əsas kateqorik norması insanı bu mənada tamamlaya bilməkdir.

Hikmet Melikzade Kimdir? (Azerbaycan Türkçesi ile…)

Hikmət MƏLİKZADƏ (Məlikzadə Hikmət Qəzənfər oğlu) 6 yanvar 1972-ci ildə Azərbaycan Respublikası Bakı şəhəri Şamaxı rayonunun Qaravəlli kəndində (köyündə) doğulub.1979-1989-cu illərdə Şamaxı rayon Qaravəlli kənd orta məktəbində orta təhsil alıb.1990-1992-ci illərdə sovet ordu sıralarında həqiqi hərbi xidmətdə olub.1993-cü ildən mətbuat sahəsində çalışır. Dörd şeir, on yeddi publisistik kitabın, yüzlərlə məqalə, rəy və resenziyaların, onlarla elmi məqalənin müəllifi, yüzlərlə kitabın redaktorudur. 17 publisistik kitabından 11-i elmi kitabdır (monoqrafiya).

Bir sıra mükafatların, təşəkkür və diplomların sahibidir. Hazırda Abşeron rayonunun Mehdiabad qəsəbəsində yaşayır.Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvüdür. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, «Yeni Təfəkkür» qəzetinin və “Səda TV”-nin əməkdaşıdır.

İNSANIN YAZISI EDEBİYAT KİTABI -Nasıl Doğdu?-

Ve NASIL, NE SÖYLEMEK için GELİYOR? –

Bu slayt gösterisi için JavaScript gerekir.

Her şey 92 yılında ‘EDEBİYAT NEDİR’ isimli bir eğitim denemesini ‘İlk Ders’ kazanımına dönüştürerek sınıflarıma ‘merhaba’ derken kullanmak ve hemen arkasından Türk Dili ve Edebiyatı derslerimde etkili kullan(dır)mak üzere ‘EDEBİYAT DOSYASI’nı geliştirmekle başladı.

Görev yaptığım tüm okullarda, tüm sınıf düzeylerinde İLK DERS ve DOSYA devam ederken (an itibarı ile 31 yıl olmuş) 2004-2006’da Bakanlık Ürün Dosyaları, Çoklu Zeka, Proje Tabanlı Eğitim tekniklerini okullara bir dizi çalışma ile benimsetmeye uğraştı. (Ne yazık ki büyük bir eğitim grubunda yeniliğe olan direnç hâlâ devam etmekte…) Ama bizim cephemizden bu esnada bizim Edebiyat Dosyası anlam bulmuştu. Dosya üzerinde (öğrencilerimle beraber) çalışırken;

‘DİVAN ŞİİRİ VE OSMANLI TÜRKÇESİ’ isimli Makalem ile ‘PROJELER BİRER HAYAL MİDİR’ Denememi yazdım. Okul Dergileri dışında bu çalışmaları başka dergilerde ve Milliyet Blogdaki blogumda yayınladım. Yine aynı anda ‘Divan Şiiri… ‘ Makalem Ders Sunusu haline geldi ve öğrencilerim bu SUNUMLU açılışla Divan Şiiri ve Osmanlı Türkçesi (yapay) önyargısını kırdılar. . Divan Şiiri bile Proje ve bilgisayar desteği ile anlatılmaya başlandı. Bu arada öğrencilerle Dosyalardan da vazgeçmedik; Edebiyat Projeleri için kolları sıvadık.

2007 yılında Proje Hazırlama Formatörlüğü Kursuna gidip (Bakanlık Kursu) dönünce, dönüşte ‘Edebiyat Dosyası’nı ‘AB SÜRECİNDE MEB OKULLARINDA DİL-EDEBİYAT PORTFÖYÜ’ Projesi haline getirdik öğrencilerimle ve çalışmayı Bakanlığa gönderdik. Eş zamanlı olarak Gebze’de TEVİTÖL’deki Proje Hazırlama Kursu bana ‘KÜÇÜK EINSTEIN’LAR– Üstün Yetenekliler’ Projesini bir grup arkadaşımla gerçekleştirme fırsatı verdi. Bu önemli proje ile bir taşla onlarca kuş vurdum. Mesela, görev yaptığım okullardaki öğrenci yetenek profilini ve öğrencilere nasıl yaklaşılır noktasını iyi kavradım…(Diğer kuşlar kitabıma kalsın. Ben kendi adıma eğitimciliğimde kullanıyorum…)

Artık derslerde öğrencilerimle birlikte bir yandan harıl harıl elle / bilgisayarla yazılar yazıyor ve onlarca kitabı okuyorduk; diğer yandan da bilgisayar destekli birçok edebiyat projesini severek / bilimsel metotlarla yapıyorduk. Ve ne şaşırtıcı ki! Edebiyatı hiç sevmiyorum; hocam test nerede bizi metinle oyalıyorsun diyenler dahi bir yandan Edebiyatın gönüllü hayat yolcusu oluyorlar, bir yandan da Edebiyatta testte bile başarılı oluyorlardı. Bu hallerine de kendileri daha çok şaşıyorlardı. Bütün bu, geniş yelpazeli ama birbiriyle iç içe çalışmalarda gördüm ki gençler bu yollarla EDEBİYATI keşfetti ve hatta Edebiyatı çok sevdi… Başarı mı? Seven, başarıyı yanında getirir. Üstelik başarı, an be an örülen hayatın kendisidir…

Çalıştığım her okulda yüzlerce öğrencimle el yazılı, bilgisayar destekli birçok dergi, kitap, proje çalıştık; okul içi ve dışı etkinlik, proje, gezi, tiyatro ürettik. (Ve her biri de özgündü; bir çalışmanın tıpkı basımını, -çok zorda kalmadıkça- yapmamaya çalıştık…)

Tabii, benim dahi şaşırdığım gelişmeler olmadı değil: 1994-2002 tarihlerinde net belgelerle sabit olmak üzere, (kim bilir, sonraki zamanlarda da belgeleri mutlak olmuştur da ben görememişimdir!) hemen her yıl bu çalışmalarla uğraşan gençler, başlarda bana tepkili olsa da -çünkü onlar ya ders istemiyor ya da edebiyat olursa bu testtir deyip sadece test istiyorlardı-, bu tür etkinlik ve tekniklerle süreç içinde Edebiyata önce zorla katılan ve sonra da zevkle Edebiyat alanında yüzen gençlerin testleri cevaplama yanında Edebiyat başarıları da arttı. Edebiyata olan sevgileri de baki kaldı. (Birçok öğrencimle, mezuniyetlerinden çok sonra, daha sık ve daha kaliteli görüşür ve Edebiyat paylaşır oldum…Neden mi? Çünkü edebiyat pişmek ve olgunlaşmak için zaman isterdi…)

Yıllar geçiyordu ve – birkaç yıl gözlemledikten sonra- son görev yaptığım okuldaki gençlerin de ‘Edebiyat Alanını (dersini değil; alanını) iyi anlaması, sevmesi, tekniklerini bilmesi gerektiği tespiti bende mutlak kanaate dönüşünce,yıllar yılı yaptığımız, tespit ettiğimiz, geliştirdiğimiz, doğruluğuna inandığımız Edebiyat Yöntem, Teknik ve Bakış açısı ve Uygulamalarını;

‘HAYATI ANLAMA KILAVUZU’ adı altında 72 sayfalık Kitapçık / Kılavuz haline getirerek öğrencilerimle paylaştım. (Sadece ortalama bir fotokopi ücretine tekabül bir para karşılığında; o da bir hayli bastırılmış kitapçığın toplam tutarını karşılayamadığımdandı.) Sene 2017 idi. Dersine girdiğim sınıflarımın öğrencileri 120-140 civarı idi. Dersime girmeyenlerle birlikte -özellikle de, o vakitler dersine dahi girmediğim 12. sınıflar talep ettiler- okulun 320 öğrencisi bu kitapçığa sahip oldu. Ve kitapçıktan faydalandılar. Güzel de dönütler aldım.

Sene 2020. Hâlâ da bu kitapçıktan faydalanıyoruz, sınıflarda… (Tekrar bastırmadım. Önemli başlık ve formları ben veriyorum öğrencilerime.) Sonrasında, bu kitapçık benim ‘NAR YAZAR OKULU’ proje fikrime kaynaklık etmekle kalmadı, 3 Kurluk Yazar okulunun 1. (Temel) Kur’unun da çatısını oluşturdu. Bu sene bu kitapçığı, şu Uzaktan Eğitim günlerinde, Okul Aile Birliği Başkanımın desteği ile -sağolsun- tüm velilere gönderdik. Ben ayrıca PDF’sini EBA ile de öğrencilerime gönderdim. Yine derslerine girmediğim birçok Veliden telefon ve eposta ile ‘Edebiyatın Hayatla Bağını’ anlattığımız kitap için teşekkürler aldık. Sağolsunlar. Maksat teşekkür almak da değil aslında. Maksat; Edebiyatın anlatılabilmesine tuz misali katkı sağladığımızı görebilmenin sevinci.

Neden mi sevildi bu çalışma? (Aslını sorarsanız çalışma bana göre birçok bakımdan nüve ama geliştirilebilir bir proje. Ki Allah nasip ederse geliştirmeyi arzuluyorum. Fakat yine de oldukça kullanışlı ve doyurucu.) Sevildi ya da ilgi gördü minik kılavuz. Çünkü bu kılavuzda iki şey vurgulanıyor: Bir, Edebiyat hayattır ve hayatın her alanında, hayatın her evresinde Edebiyat bize çok şey kazandırır. İkincisi, hayatı yürekle okur ve anlarsanız, anlamak isterseniz; bunun yolu ‘insan’ olmayı öğreten Edebiyat sanatından, biliminden, kültüründen geçer.

Geçtiğimiz yılın (2019) Eylül-Ekim aylarında şunu düşündüm:
Edebiyatın eğitim, bilim, sanat, kültür ve hatta hayat boyutlarındaki çaba, yöntem ve eserlerimi tek bir kitapta toplamalıyım. İnanıyorum ki bugüne kadar ara ara ve küçük küçük yapılan çalışmalarda onlarca gözü ve yüreği arzuyla, inançla parlatabildiysek bunu ülkemin insanları için de yapabilmeye talip olmak vazifemdir. Çünkü EDEBİYAT HAYATTIR; EDEBİYAT, İNSANIN İNSAN OLMA YAZISIDIR. Bu öyle bir YAZI ki yabana atılamaz, geçiştirilemez, sadece bir iki ezber teknikle öldürülemez. Zira Edebiyat ölürse, içselleştirilemezse insan ve insanlık da ölür. Çünkü HAYAT ve İNSAN kıymetlidir. Bu kıymeti de bize EDEBİYAT buldurur.

Allah’ın izni ile SONBAHAR’da, beni şimdiden heyecanlandıran bu ÇALIŞMA / Kitap BASILMIŞ OLACAKTIR.
Dualarınıza talibim…

Not: Kitapta mülakat, bildiri, proje, uygulama vb. -hatta sürpriz- daha birçok Edebiyat boyut ve çalışması olacaktır.

KUTADGU BİLİG OKUMALARI 7 ŞUBAT 2020- DERS NOTLARI- Hazırlayan ve Anlatan Rana İSLAM DEĞİRMENCİ

KUTADGU BİLİG OKUMALARI-7 şubat. 2. ders PDF

Bu konu ile ilgilenen tüm öğren(i)cilerin istifadesine sunuyorum. ( Yöntem-Teknik- Sunuş, ders işleyişi ve yorumu tarafımdan hazırlanmıştır. Rana (İSLAM) DEĞİRMENCİ.